Khi một người qua đời, các nghĩa vụ của họ cũng sẽ kết thúc, căn cứ theo quy định về việc chấm dứt nghĩa vụ tại Khoản 8, Điều 372, Bộ Luật Dân sự 2015. Tuy nhiên, có thể còn một số nghĩa vụ chưa thực hiện hoàn tất với chủ thể khác (ví dụ: tiền cấp dưỡng, tiền thanh toán công lao động, các khoản nợ thuế…). Trong trường hợp người chết có để lại di sản thì những người thừa kế của người chết sẽ thay người chết thực hiện các nghĩa vụ này.
Những người thừa kế, bên cạnh quyền được hưởng di sản do người chết để lại thì còn phải thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại.
Căn cứ quy định tại Điều 615, Bộ Luật Dân sự 2015 về thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại, bao gồm các trường hợp sau:
- Những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại, trừ trường hợp có thoả thuận khác.
- Trường hợp di sản chưa được chia thì nghĩa vụ tài sản do người chết để lại được người quản lý di sản thực hiện theo thoả thuận của những người thừa kế trong phạm vi di sản do người chết để lại.
- Trường hợp di sản đã được chia thì mỗi người thừa kế thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại tương ứng nhưng không vượt quá phần tài sản mà mình đã nhận, trừ trường hợp có thoả thuận khác.
- Trường hợp người thừa kế không phải là cá nhân hưởng di sản theo di chúc thì cũng phải thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại như người thừa kế là cá nhân.
Thời điểm nào phát sinh nghĩa vụ thực hiện tài sản do người chết để lại?
Căn cứ theo quy định tại điều 614, Bộ Luật Dân sự 2015 về Thời điểm phát sinh quyền và nghĩa vụ của người thừa kế: Kể từ thời điểm mở thừa kế, những người thừa kế có các quyền, nghĩa vụ tài sản do người chết để lại. Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết (Khoản 1, Điều 611, BLDS 2015).
Cần thực hiện thanh toán nghĩa vụ tài sản như thế nào?
Khi thực hiện thanh toán các nghĩa vụ về tài sản của người chết, thì cần thực hiện theo thứ tự ưu tiên thanh toán được quy định tại điều 658, BLDS 2015 như sau:
- Chi phí hợp lý theo tập quán cho việc mai táng;
- Tiền cấp dưỡng còn thiếu;
- Chi phí cho việc bảo quản di sản;
- Tiền trợ cấp cho người sống nương nhờ;
- Tiền công lao động;
- Tiền bồi thường thiệt hại;
- Thuế và các khoản phải nộp khác vào ngân sách nhà nước;
- Các khoản nợ khác đối với cá nhân, pháp nhân;
- Tiền phạt;
- Các chi phí khác.
Sau khi có thông báo về việc mở thừa kế hoặc di chúc được công bố, những người thừa kế có thể họp mặt để thoả thuận phân chia các quyền và nghĩa vụ thanh toán.
Trường hợp tài sản người chết để lại không đủ thực hiện nghĩa vụ thanh toán thì làm sao?
Nguyên tắc thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại được thực hiện:
- Thứ nhất, những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại (Khoản 1, Điều 615, Bộ Luật Dân sự 2015). Quyền lợi và nghĩa vụ luôn song hành với nhau, hưởng được quyền lợi bao nhiêu thì phải thực hiện nghĩa vụ tương ứng bấy nhiêu, đây là một trong những nguyên tắc công bằng của pháp luật. Do vậy, không thể buộc người thừa kế phải thanh toán các khoản nợ nhiều hơn số tài sản mà họ được nhận mà chỉ có thể giới hạn trong phạm vi di sản mà người chết để lại.
- Thứ hai, mọi chủ thể được hưởng di sản thừa kế đều phải thực hiện nghĩa vụ do người chết để lại không kể là cá nhân hay tổ chức.
- Thứ ba, người từ chối nhận di sản thừa kế hoặc không có quyền hưởng thừa kế thì cũng không có trách nhiệm thực hiện thanh toán các nghĩa vụ tài sản của người chết kể trên.
